Opieka nad bliskim, który traci samodzielność staje się wyzwaniem wymagającym wysiłku i odporności. Rzadko jesteśmy na nie przygotowani. Bardzo trudny do zaakceptowania jest fakt, że będzie to opieka wieloletnia, dzień po dniu.
Wejście w rolę opiekuna przewraca życie do góry nogami, wiąże się z narastającym zmęczeniem, ograniczeniem życia rodzinnego i towarzyskiego, znacznym zwiększeniem liczby obowiązków, koniecznością zdobywania informacji, zapewnieniem odpowiedniej opieki medycznej, a niekiedy także z decyzją o wspólnym zamieszkaniu.
Nie ma jednego uniwersalnego schematu, czy planu według, którego należy w takich sytuacjach postępować, niemniej warto zwrócić uwagę na pewne kwestie, które mogą ułatwić nam opiekę nad bliskim.
1. Zorientuj się w sytuacji, określ i uporządkuj cele opieki nie wymagając od siebie tego, czego w rzeczywistości nie da się osiągnąć.
Pytania, które warto zadać sobie jak najwcześniej:
● Jaki jest stan zdrowia podopiecznego i jakiej pomocy potrzebuje ?
● Jaki wpływ na relacje rodzinne, zawodowe, towarzyskie może mieć realizacja zadań opiekuńczych ?
● Jakiego przygotowania wymaga mieszkanie i co należy zrobić w pierwszej kolejności ?
● Czy jestem jedyną osobą, która może zapewnić opiekę? Czy są inne osoby, które można włączyć w opiekę? Kogo i w jakim zakresie ?
● Jaka jest moja sytuacja - jakie mam zobowiązania rodzinne, zawodowe, koleżeńskie ?
● Jaki jest stan mojego zdrowia - kondycja fizyczna i psychiczna ?
● Jakie mam możliwości czasowe i finansowe ?
● Jakie trudności mogą pojawić się podczas opieki, także te wynikające z relacji rodzinnej ?
● Kto będzie mógł zastępować mnie w opiece i w jakim zakresie ?
● Co mogę zapewnić bliskiemu, a co nie jest w zasięgu moich możliwości ?
2. Zbieraj informacje
W trakcie opieki będziesz potrzebował wielu informacji, notuj sobie na bieżąco pytania i odpowiedzi.
stan zdrowia podopiecznego:
● kto jest lekarzem rodzinnym ?
● jakich specjalistów odwiedza ?
● w jakich terminach są zaplanowane wizyty ?
● jak często potrzebne będzie przedłużanie recept ?
● jacy specjaliści będą jeszcze potrzebni ?
● jakie są możliwości wizyt domowych ?
● jakich środków pielęgnacyjnych, higienicznych i pomocniczych potrzebuje podopieczny i w jaki sposób się je załatwia ?
pomoc instytucji:
● jakie instytucje mogą pomóc doraźnie w opiece w domu i co trzeba zrobić, aby taką pomoc otrzymać ?
● jakie ważne numery telefonów warto mieć “pod ręką” ?
● jakie są możliwości zapewnienia całodobowej opieki podczas pobytu poza domem ?
● czy bliski potrzebuje rehabilitacji lub opieki pielęgniarskiej i jak ją zapewnić ?
wypis ze szpitala:
● czy mam listę pytań, które chcę zadać lekarzowi prowadzącemu ?
● czy lekarz przekazał wszystkie niezbędne recepty i zapotrzebowania na sprzęt lub środki pielęgnacyjne ?
● czy posiadam wszystkie skierowania do specjalistów lub placówek pod opieką, których ma pozostawać mój bliski ?
● kiedy jest termin wizyty kontrolnej ?
● jak będzie zorganizowany transport do domu ?
● czy pobyt w szpitalu spowodował powstanie odleżyn, jeśli tak, czy ta informacja znajduje się w wypisie ?
3. Szukaj pomocy
Nie w każdej sytuacji można liczyć na rodzinę. Jeśli to możliwe szukaj pomocy i wsparcia na zewnątrz, zarówno jeśli chodzi o samą opiekę jak i o radzenie sobie z balastem psychicznym towarzyszącym codziennym obowiązkom.
Źródłem odciążenia może być korzystanie z grup wsparcia i warsztatów dla opiekunów gdzie spotkasz osoby w podobnej sytuacji życiowej i doświadczających podobnych problemów. W ten sposób pomożesz sobie i zmniejszysz poczucie osamotnienia.
4. Włączaj inne osoby w opiekę
Zastanów się, kto z Twojego otoczenia powinien dzielić z Tobą opiekę. Zaproś ich na wspólne spotkanie aby omówić potrzeby i podział zadań. Pamiętaj, aby przygotować się do takiego spotkania i zbyt szybko nie zwalniać rodziny (siostry, brata, dzieci czy wnuków) z pomocy, z powodu ich planów życiowych czy sytuacji osobistej. Ty też masz prawo do własnego życia. Obowiązek zapewnienia opieki rodzicom dotyczy wszystkich dzieci.
Zastanów się:
● jak często potrzebujesz wsparcia - regularnie, sporadycznie, w jakim wymiarze, kiedy ?
● w jakich konkretnych sprawach inni mogą Ci pomóc ?
● jaką formę pomocy możesz przyjąć (zakupy, wizyty lekarskie, wsparcie finansowe itd) ?
● jakie informacje o podopiecznym musisz przekazać osobie, która zastąpi Cię w opiece ?
● na jaki kompromis jesteś gotowa/y ?
6. Ustal rytm dnia
O ile to możliwe, postaraj się zaplanować i wprowadzić określony porządek dnia, i przestrzegaj go. Organizacja czasu pomoże podopiecznemu czuć się bezpieczniej, a Tobie będzie łatwiej wygospodarować czas dla siebie.
7. Nie zapominaj o sobie.
Aby zapewnić skuteczną i odpowiedzialną opiekę należy zawsze pamiętać o swoim zdrowiu. Zaniedbanie własnych potrzeb będzie miało negatywne konsekwencje zarówno dla Ciebie, jak i dla bliskich, będących pod Twoją opieką. Ważne jest, by starać się zdrowo odżywiać, spać wystarczającą liczbę godzin, zadbać o kondycję fizyczną. Bez przerw w sprawowaniu opieki, bez regularnych posiłków i wystarczającej ilości snu organizm szybko będzie przeciążony.
Ruch i ćwiczenia pomagają rozładować napięcie, poprawić jakość snu, oczyszczają umysł i zapewniają dostawy energii. Nie chodzi tu o długie treningi. Spróbuj wprowadzić jakąkolwiek aktywność np. w postaci codziennego spaceru lub w formie ćwiczeń rozciągających po przebudzeniu.
Poświęć trochę czasu każdego dnia tylko dla siebie i zrób sobie drobną przyjemność, nawet jeśli Twój dzień wypełniony jest głównie obowiązkami. Może to być kilkanaście minut spędzonych z książką, wypicie herbaty lub coś innego, co lubisz. Większość opiekunów odsuwa swoje potrzeby i odkłada je na później. Tymczasem chwile wytchnienia pozwalają uniknąć negatywnych skutków długotrwałego stresu takich jak: dolegliwości fizyczne, depresja czy wypalenie.
Postaraj się praktykować przerwy od samego początku wejścia w rolę opiekuna, nawet jeśli wydaje Ci się, że nie masz siły na odpoczynek...
Porozmawiaj z lekarzem rodzinnym o swojej sytuacji, szczególnie jeśli już odczuwasz przeciążenie opieką.
