Czym jest demencja?
Demencję, inaczej otępienie (potocznie nazywane też sklerozą), najczęściej kojarzymy z utratą pamięci. Tymczasem demencja nie jest jedną konkretną chorobą, a raczej terminem określającym zespół symptomów (objawów) wywołanych przez zaburzenia, które wpływają na pracę mózgu.
Osłabieniu ulega nie tylko na zdolność zapamiętywania i przypominania, ale także inne funkcje umysłu (tzw. funkcje poznawcze) – koncentracja uwagi, orientacja w czasie i przestrzeni, mowa, zdolność rozpoznawania osób i przedmiotów, rozumienie itd. U osób chorych występują zmiany w zachowaniu i osobowości, a wykonywanie czynności dnia codziennego jest utrudnione, a nawet niemożliwe.
Otępienie (demencja) jest wynikiem uszkodzenia mózgu spowodowanym chorobą lub urazem. Najczęściej jest to choroba Alzheimera lub demencja naczyniowa, związana z układem krążenia. Większość przypadków demencji (demencja pierwotna) jest nieuleczalna.
U niektórych chorych występują inne przyczyny pogorszenia sprawności umysłowej (demencja wtórna) ponieważ pewne czynniki mogą powodować objawy typowe dla demencji. Są to m.in.: zaburzenia funkcji nerek, wątroby lub tarczycy, infekcje, nowotwory, stany niedoborów niektórych witamin, depresja, choroba alkoholowa, niepożądane skutki uboczne leków, urazy głowy. Odpowiednio wcześnie rozpoczęte leczenie może spowodować ustąpienie lub zmniejszenie objawów.
Zespoły otępienne stanowią istotny problem zdrowotny ludzi starszych po 65 r.ż., jednak zdarzają się także u młodych dorosłych i osób w średnim wieku.
Pierwsze objawy demencji mogą być niezauważalne, a osłabienie pamięci uznane za zwykłe zapominanie. Z czasem problemem staje się kontrola nad domowym budżetem, prowadzenie samochodu, a zmiana otoczenia może spowodować dezorientację. Stopniowo chory staje się niezdolny do pracy, pojawiają się problemy z mową. Zmiany dotykają również nastroju i zachowaniu - agresja może występować na przemian z biernością i wycofaniem. Powszechnym problemem są też urojenia.
W ostatnim stadium choroby następuje całkowita utrata samodzielności i pacjenci potrzebują stałej opieki oraz pomocy przy wszystkich czynnościach.
Typowy czas trwania choroby od wystąpienia pierwszych objawów wynosi około 10 lat.
- Jakie zachowanie powinno nas zaniepokoić (co najmniej trzy)
- gubienie się w znanych miejscach;
- utrata orientacji w czasie;
- wycofywanie się z codziennych typowych aktywności takich jak np. przygotowanie posiłków, sprzątanie, opłacanie rachunków;
- trudności w podejmowaniu decyzji, planowaniu, gospodarowaniu pieniędzmi;
- problemy z ubieraniem się, adekwatnym doborem ubioru;
- gubienie wątku wypowiedzi lub trudności z wysłowieniem się i rozumieniem;
- błędy w czytaniu i w piśmie;
- powtarzanie tych samych pytań niezależnie od otrzymanej odpowiedzi;
- zmiana utrwalonych nawyków np. zaniedbania higieniczne;
- odkładanie rzeczy w nietypowe miejsca, gubienie ich;
- mylenie lub zapominanie nazw przedmiotów, czynności, imion osób dobrze znanych;
- zmienny nastrój, drażliwość;
- zmiana rytmu dobowego, wieczorne zwiększenie aktywności;
- zmiany w zachowaniu i sposobie bycia np. pojawienie się agresji, wulgaryzmów lub wycofanie się i apatia;
- utrata zainteresowań;
- oskarżenia o kradzież (np. przedmiotów, pieniędzy);
- podejrzenia o zamiar otrucia (np. poprzez potrawy, leki);
- urojenia, omamy wzrokowe, słuchowe lub węchowe (chory widzi, słyszy nieistniejące postaci ludzi i zwierząt, czuje nieznane smaki i zapachy).
Warto pamiętać, że każda osoba z demencją zachowuje się w indywidualny sposób. Podane objawy są tylko przykładem. W każdym przypadku niezbędna jest diagnoza lekarza specjalisty np. neurologa, psychiatry lub geriatry.
Badanie sprawności umysłowej odbywa się na podstawie testów przesiewowych lub pogłębionego badania neuropsychologicznego. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem i jego bliskim, który ma sposobność obserwowania zachowań chorego.
Aby wykluczyć lub potwierdzić inne przyczyny, przeprowadza się także badania laboratoryjne, neurologiczne i badania obrazowe - tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI).
W przypadku zdiagnozowania demencji zastosowane leki mogą spowolnić przebieg choroby, jednak nie umożliwiają jej wyleczenia. Dodatkowo lekarz może zalecić inne rodzaje terapii np. fizjoterapię, logopedię, ergoterapię. Mogą być one wsparciem umożliwiającym jak najdłuższe zachowanie samodzielności.
Jeśli zauważysz problemy z pamięcią lub inne objawy demencji, koniecznie skonsultuj je z lekarzem. Niektóre schorzenia mogą powodować objawy typowe dla demencji, dlatego ważne jest, aby jak najszybciej określić ich przyczynę.
