Kiedy opiekujemy się bliskim, który traci samodzielność narażeni jesteśmy na silny i przewlekły stres, szczególnie, kiedy podopieczny wymaga długotrwałej i intensywnej pomocy. Nawet jeśli na początku obciążenie nie jest zbyt duże, to kiedy utrzymuje się długo także zaczyna stanowić problem. Opieka zwykle zmienia plany życiowe, składania do wyrzeczeń i nadwyrężania własnego zdrowia fizycznego i psychicznego.
Życie opiekuna nierzadko zostaje podporządkowane potrzebom podopiecznego, a nowa sytuacja wymusza rezygnację np. z pracy zawodowej czy niektórych form wypoczynku i spędzania wolnego czasu np. podróży, na rzecz sprawowania opieki. Jeśli stres, którego doświadczamy jako opiekunowie jest intensywny i trwa zbyt długo może przerodzić się w tzw. chroniczny (przewlekły) stres, prowadzący do wypalenia.
Przewlekły stres powoduje wyczerpanie zasobów sił i energii, którymi dysponuje opiekun. Nieustanne pozostawanie w napięciu i gotowości sprawia, że destabilizuje się funkcjonowanie całego organizmu. Objawy wyczerpania i przewlekłego stresu:
- brak energii
- osłabienie
- utrzymujące się zmęczenie
- uczucie ciężkości w ciele (“jakby ołowiu”)
- poczucie “to dla mnie zbyt wiele”
- nerwowość i drażliwość
- przygnębienie, a nawet rozpacz
- uczucie pustki
- uczucie gniewu
- niepokój i lęk
- poczucie bycia bezwartościowym
- poczucie braku sensu
- zaburzenia snu
- drętwienie kończyn
- bóle głowy, pleców
- problemy z ciśnieniem
- nudności
- podatność na infekcje
Co to jest zespół wypalenia opiekuna?
Wypalenie opiekuna to reakcja jego ciała i psychiki na nadmierne obciążenie. Oznacza całkowite wyczerpanie fizyczne i emocjonalne powstałe w wyniku nagromadzenia napięć i negatywnych doświadczeń. Wypalenie jest stanem, w którym wyczerpanie powoduje niezdolność do sprostania zadaniom jakie stawia dalsze sprawowanie opieki.
Warto pamiętać, że wypalenie to stan stopniowo, powoli nasilających się objawów.
I faza – ostrzegawcza
Zmęczenie, obniżenie nastroju – pesymizm, bezsenność, bóle głowy, rozdrażnienie. Objawy przypominają skutki zwykłego stresu (por wyżej), przemęczenia i często są przez opiekuna bagatelizowane.
II faza – narastania objawów
Objawy z I fazy nasilają się. Dodatkowo opiekun doświadcza apatii, poczucia beznadziejności sytuacji, w której się znalazł i własnej niekompetencji. Zaczyna wątpić, że jest w stanie sprostać wyzwaniom i stawić czoła trudnościom. Powoli zaniedbuje swoje obowiązki, własne potrzeby, obojętnieje wobec potrzeb podopiecznego, pomniejsza jego problemy, może obwiniać inne osoby np. lekarzy czy członków rodziny.
Jeżeli na tym etapie opiekun nie otrzyma specjalistycznego wsparcia (od lekarza, psychologa) i nie uzyska pomocy, doświadczy stanu skrajnego zmęczenia i wyczerpania, prowadzącego do tzw. końcowej fazy „wypalania się sił”.
III faza – “wypalanie się sił”
To faza końcowa. U opiekuna pojawia się negatywny obraz podopiecznego, siebie i swojej sytuacji życiowej. Może pojawić się niechęć i chłód emocjonalny wobec podopiecznego, zobojętnienie na jego potrzeby i pragnienia, wycofanie z kontaktu. Rośnie drażliwość, poczucie krzywdy, nasilają się konflikty.
W tym stadium opiekun zwykle jest już bardzo wyczerpany, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Znacząco może pogorszyć się jego stan zdrowia. Wielu opiekunów może cierpieć na chroniczne przemęczenie i ogólne osłabienie, bezsenność, bóle i zawroty głowy, bóle mięśni i kręgosłupa. Często obserwuje się wzmożone napięcie emocjonalne, duży niepokój i zmienność nastroju. Opiekunom towarzyszy też poczucie osamotnienia, bezsilności, własnej niekompetencji i porażki. Obniża się ich samoocena i poczucie własnej wartości.
Należy też dodać, że u osób sprawujących długotrwałą opiekę nad chorym na chorobę Alzheimera (lub inne wywołujące otępienie) może dojść do obniżenia odporności immunologicznej, a także do rozwoju innych schorzeń, np. zaburzeń odżywiania, chorób sercowo-naczyniowych (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa), układu oddechowego itp.
Sprawdź swoje obciążenie opieką tutaj
Jeśli potrzebujesz rozmowy, zadzwoń: 792 810 180 lub 792 810 820 – jesteśmy dla Ciebie.